Floor Vanden Berghe,
Els Roelandt
Over Antipedia, fake news, open source en algoritmes

Gesprek tussen Floor Vanden Berghe en Els Roelandt

ER: Ik vond Antipedia een bijzonder idee, met een brede scope. Om te zien hoe het werkte typte ik je voornaam in op de site. Ik kreeg onderstaand antwoord:

A '''floor''' is the top pf your grandpa's head. George Washington had a huge floor. Floors vary from simple dirt in a cave to many-layered surfaces using modern technology. Floors may be stone, wood, bamboo, metal, or any material that can hold a person's weight.

Ik vermoed dat dit een reeks van zinnetjes is die mensen ooit ingaven, hoe werkt Antipedia eigenlijk precies?

FVB: De Antipedia-website is gebouwd als een uitbreiding van Wikipedia. Wikipedia is opgebouwd aan de hand van artikels: termen worden uitgelegd aan de hand van wat ze betekenen. Op Wikipedia kan iedereen aanpassingen doen aan een artikel: zinnen aanvullen, alinea’s bijschrijven, afbeeldingen toevoegen,... Telkens een artikel op Wikipedia aangepast wordt, wordt die specifieke versie van het artikel gearchiveerd.

De website Antipedia vergelijkt die verschillende gearchiveerde versies van artikels. Ik schreef een stuk computer-code die stukken tekst opvist die toegevoegd werden, maar in de chronologisch volgende versie van het artikel direct weer verwijderd werden. Antipedia toont stukken informatie die toegevoegd werden, maar die iemand anders onmiddellijk weer verwijderde. In jouw voorbeeld dus: “top pf your grandpa's head. George Washington had a huge floor”. Het haalt bepaalde manieren van betekenis geven aan termen, die fout bevonden werden, weer boven.

Het ganse mechanische proces achter de schermen van Antipedia draait op de infrastructuur van de Engelstalige versie van Wikipedia. Het is dan evident dat mijn naam bij het artikel over “vloer” terecht komt. Gisteren las ik in het boek All and Everything van componist Gurdjieff één van zijn frustraties i.v.m. de Engelse taal. Het bleef me bij en leek me relevant in relatie tot het opzoeken van mijn voornaam (de sequentie aan tekens: “f”, ”l”, “o”, ”o”, ”r”) in een Engelstalige database:

The point is that in this fashionable language, the words “soul” and the bottom of your foot, also called “sole,” are pronounced and even written almost alike.

Of zoals één van mijn favoriete rappers, MF Doom in Rhinestone Cowboy, zei:

We rock the house like rock 'n roll

Got more soul

Than a sock with a hole

Ik dwaal af.

ER: Wikipedia is dus gebaseerd op open source, iedereen kan aan de artikels mee schrijven. Maar wie bepaalt eigenlijk wat er wordt weggehaald, wie doet dat uiteindelijk en op basis van welke criteria gebeurt dit?

FVB: Wikipedia werkt op vrijwillige basis. Sommige mensen die de artikels cureren hebben een vaste account, maar je kan even goed pseudo-anoniem aanpassingen doen zonder een account (dan wordt je IP-adres opgeslagen). Die aanpassingen kunnen zowel een uitbreiding als een reducering van het artikel zijn. Ik kan me inbeelden dat sommige mensen, bedrijven of instituten als waakhonden over een reeks aan definiëringen patrouilleren. Er is in Wikipedia geen hiërarchische structuur waar bovenaf beslist wordt wat een term betekent, zoals dat bijvoorbeeld bij de “Van Dale” het geval is. Wat een term betekent, lijkt een constante en dynamische strijd van verbeteren en aanpassen. Digitale geïnterconnecteerde systemen maken die dynamiek mogelijk. Het resultaat van deze chaos lijkt echter een zelf-organiserende structuur waarvan het eindresultaat erg waardevol is voor gebruikers. De betekenis van termen lijkt een glibberig iets dat constant verschuift.

ER: Wat als je het niet eens bent met bepaalde aanvullingen?

FVB: Als je het niet eens bent kan je aanpassingen maken aan het artikel. Vroeg of laat zullen die aanpassingen op hun beurt aangepast worden. Hier moet ik denken aan mijn kanarie, die heel luid kan kwetteren. Dat kwetteren doet hij om een partner te vinden, hoe luider hij kwettert hoe meer kans hij heeft een partner te vinden. De vorm van dat luid kwetteren echoot dan, door het volume ervan, in het nageslacht van die kanarie. Soms denk ik dat de definiëring van termen erg parallel loopt met het evolutionair idee van “survival of the fittest”. Wat dat “fit” zijn, in deze context, dan inhoudt blijft voor mij ook een vraag.

ER: Ik kan me inbeelden dat in het kader van fake news daar toch wel aandacht wordt aan gegeven?

FVB: Het idee van fake news lijkt inherent gelinkt aan onze technologische digitale context. Om de een of andere reden zie ik beelden van een oranje-blonde brulaap voor me flitsen (die ook behoorlijk luid kwettert). Het fenomeen om de publieke opinie te kneden en informatiestromen een bepaalde kleur te geven is echter even oud als het medium taal volgens mij. Als informatie gedistribueerd wordt door een orgaan zal dat hoe dan ook die informatie kleuren op een manier die voordelig is voor zelfbehoud. “Nieuws”, in die technologisch digitale context, lijkt me altijd gekaderd, slechts een deel informatie van het totaalplaatje wordt getoond. In die kadering wordt een deel van de informatie afgesneden, en een ander deel in de verf gezet. Die kadering lijkt per definitie ontrouw aan de werkelijkheid. Fake news lijkt me een uitdrukking zoals nat water. De website, Antipedia, probeert in de context van Wikipedia een antwoord hierop te formuleren door te tonen wat buiten dat kader valt.

ER: Wat als jij nu vindt dat bij de Wikipedia pagina van het woord 'Floor' enige uitleg over jou als persoon hoort?

FVB: Ik heb weinig ambities om een Wikipedia-pagina over mezelf te maken. Hier moet ik erg denken aan het aloude “nature/nurture”-debat: vormt iets zichzelf met een ‘wilskracht’ of wordt het gevormd door zijn omgeving? Definieer ik die tekens die mezelf voorstellen op die Wikipedia-pagina, of laat ik anderen die sequentie aan tekens definiëren? Ik probeer me, in de mate van het mogelijke, te onthouden van het warrig spel van definiëren, mezelf of externe fenomenen.

ER: Interessant wat je daar zegt over fake news en hoe het is verbonden met de digitale context maar eigenlijk al altijd heeft bestaan. “Language is humanity’s most spectacular open source project” zegt Gretchen McCulloch in haar boek Because Internet, Understanding New Rules of Language (2019), geldt dit dan ook zo voor nieuws, of informatie, of betekenis/definieëring in dit geval?

FVB: Ik ken het boek van McCulloch niet en kan dus moeilijk inpikken op het citaat omdat ik de context ervan niet ken. Dat het internet taal herdefinieert, daar ben ik het volledig eens mee. Het internet en de manier waarop we allen in een vingerknip geïnterconnecteerd zijn, lijken fundamenten van het ding dat we taal noemen te beïnvloeden. Spijkerschrift, papier, bibliotheken, Gutenberg en Van Dale maakten informatie, taal en definiëringen tot een statisch vast materieel ding. Het internet en onze lcd-schermen maken informatie tot een dynamisch spel van flikkerende pixel-lichtjes. Daarin worden betekenissen amorfe, steeds sneller verschuivende, dingen. Ik hoorde overlaatst op een online lezing “language is the ultimate form of anarchy”. Dat vond ik een mooi idee.

ER: Is ook het geven van betekenis een open source project?

FVB: Open source impliceert een vorm van transparantie, “open bron”; de oorsprong van iets wordt niet verduisterd. Ik denk dat transparantie erg belangrijk is bij betekenis geven. De open source methodiek vind ik erg charmant. Als je het zo bekijkt, lijkt de Antipedia pagina ook bepaalde vormen van betekenis geven zichtbaar te maken. Antipedia geeft toegang tot bronmaterialen van het eindproduct: Wikipedia. De term ‘project’ impliceert een in tijd begrensde activiteit. Het zou me triest maken om te denken dat het geven van betekenis een in tijd begrensde activiteit zou zijn, dat dat project ooit afgewerkt zou zijn.

ER: Maar Wikipedia blijft toch ook in beweging, is nooit af?

FVB: Klopt! Ik zou Wikipedia eerder als een proces dan project omschrijven. Het on-af karakter is net wat het waardevol en boeiend maakt.

ER: Er is veel kritiek op Wikipedia, soms wordt de hiaat tussen expertenkennis en anonieme edits aangeklaagd, uiteraard ook de 'globale imbalance', het onevenwicht tussen standpunten komende uit de verschillende regio's, maar ook deze geformuleerd vanuit een bepaalde religieuze overtuiging, genderspecificiteit of seksuele voorkeur etc.. in zijn introductie tot Critical Point of View (Geert Lovink, 2011) haalt Geert Lovink filosoof Bruno Latour aan in relatie tot die kritiek, Latour spoort aan om kritiek niet te zien als: 'as the one who debunks, but the one who assembles (...) not the one who lifts the rug under the feet of the naïeve believers, but the one who offers the participants arena's in which to gather.' Dat is een bijzonder constructieve visie, ondertussen kreeg Wikipedia wel de bijnaam ‘Dickipedia’, en zijn er talloze alternatieven waaronder deze van Wikipedia co-founder Larry Sanger, ‘Everypedia’, waar je tussen haakjes wel een pagina kan aanmaken over je eigen naam als je dat zou willen. Everypedia werkt helemaal anders: hier zijn experten aan het werk die uit verschillende identiteit spreken (gender, sexuele voorkeur, godsdienst, regio) daar kan je dus zien welk debat er over een bepaald onderwerp heerst. Ambieert Antipedia iets dergelijks?

FVB: Ik hou erg van Wikipedia. Het is voor mij een bron van informatie die onuitputtelijk lijkt. Personen die kritiek op tekortkomingen van Wikipedia uiten zijn meestal net diegenen in een positie er een positieve bijdrage aan te leveren.

Ik hou niet erg van de methode om enkel ‘experten’ te laten beslissen wat iets betekent. Experten worden vaak benoemd binnen een hiërarchische structuur. Dergelijke experten over waarheden laten beslissen lijkt me te leiden naar een soort van censuur. Wikipedia lijkt net een waardevol debat te creëren tussen die expertenkennis en ‘anonieme edits’. Er lijkt een arena gevormd te worden waar de top-down en bottom-up methode van betekenis geven in dialoog gaan. Dialoog leidt tot een toegankelijk gemeenschappelijk kennisveld. Dat debat, dat vaak verduisterd, achter de schermen gebeurt, haalt de Antipedia-website tevoorschijn. Antipedia beoogt dat borrelende debat een vorm en plaats te geven, eerder dan het resultaat of eindpunt van dat debat.

“If there were anything fixed in nature, if there were truths, all of this would, of course, be wrong. But fortunately, all truths are erroneous. This is the very essence of the dialectical process: today’s truths become errors tomorrow; there is no final number.” —Yevgeny Zamyatin, On Literature, Revolution, Entropy, and Other Matters (1923)

ER: Als ik jou goed begrijp ben jij eerder wat men noemt een inclusionist in relatie tot Wikipedia. Ik verklaar mij nader: Volgens sommigen, waaronder bv Nicholas Carr (auteur, professor sociologie en Pullizer Prize finalist) heb je wat betreft Wikipedia twee benaderingen: Er zijn zogenaamde deletionists, oftewel zij die alleen maar toevoegingen aan Wikipedia toelaten die beantwoorden aan bepaalde strikte regels en inclusionists of relativisten, zij die vinden dat veelzijdigheid en debat zoals jij het hierboven noemt wil duidelijk maken en vele toevoegingen zichtbaar houden. Volgens Carr verloren de inclusionisten reeds in 2006 de strijd en is Wikipedia vandaag een mythe, het systeem zou een nieuwe definitie moeten krijgen: ‘Wikipedia is the encyclopedia anyone can edit on the condition said person meets the requierments laid out in Wikipedia code 234.56 , subsections A34-58 and A65-B7’. Geloof jij nog in de mythe van Wikipedia of is Antipedia net een project dat de mythe in leven tracht te houden?

FVB: Hier ken ik niet de nuances van de dichotomie inclusionists en deletionists, dus kan ik moeilijk een gevat antwoord geven. Wat me opvalt is dat “deletionist” een uiterst negatieve bijklank heeft, en zeggen dat dat negatieve “gewonnen” heeft ruikt naar defaitisme. De vraag suggereert dat het dialoog en open source-idee achter Wikipedia een mythe is en dus fictioneel. Daar ben ik niet akkoord mee. Antipedia probeert volgens mij geen fictie in leven te houden, maar toont de materialiteit van het debat. Dat borrelende debat heeft een invloed op de materiële wereld. Dat reduceren tot een hersenspinsel of mythe lijkt me niet correct.

ER: Hito Steyerl haalt in dat verband Rancière aan die beweert dat algoritmen en andere internetgerelateerde data functioneren volgens de tweedeling in 'speech' en 'noise' en dat dit onderscheid een politieke ondertoon heeft: het verdeelt een groep mensen immers in 'citizens' (burgers) en 'rabble' (gepeupel), met andere woorden het is een instrument om sommige mensen uit te sluiten, hen niet te zien als subjecten die rechten hebben.

FVB: Volgens mij is het fout die data in te delen in een binair ‘speech’ en ‘noise’. Dat kan een subjectief menselijke manier zijn om het duaal te interpreteren. Volgens mij handelen die algoritmes met andere, complexere, onverstaanbare parameters (black box). Het lijkt me dat redeneringen die uit die gesimplificeerde interpretatie volgen, dan ook fout moeten zijn. Hier ken ik natuurlijk niet de nuancering die Steyerl maakt. Hoe dan ook, de Antipedia-website voelt voor mij aan als een platform die die subjectieve ‘noise’ in de schijnwerpers zet.

ER: Met algoritmen ga je ook aan de slag in je boek An essay on why language is deprecated, kan je daar wat meer over vertellen?

FVB: Het boek dat ik vorig jaar uitgaf is gegenereerd door het “artificieel” intelligent algoritme GPT-2, ontwikkeld door OpenAI. Dat algoritme liet ik de sequentie aan tekens “an essay on why language is deprecated” aanvullen, 474 pagina’s lang. Het resultaat is een nonsensicale tekst, met warrige pseudo-logische constructies en narratieven die nergens heen leiden. Om die nonsensicale tekst wat draagkracht te geven, maakte ik het tot een boek dat in fysieke archieven beschikbaar is. Het boek is een vorm van mechanisch gegenereerde nonsensicaliteit die in fysieke instituten infiltreert. Ongegeneerde reclame: www.book.floorvandenberghe.be

ER: En je werkt ook -ingegeven door corona crisis- mee aan het Digital Care Manifesto, hoe kunnen we daar aan bijdragen?

FVB: Het Digital Care Manifesto is een online platform dat gebruikers uitnodigt een antwoord te formuleren op de verplichte verschuiving naar een digitale omgeving die de corona-crisis veroorzaakte. De website nodigt gebruikers uit tot een collectief gesprek en hoe die verschuiving tot een positiever en houdbaarder systeem te maken. Veel plaatsen waar dat kritisch gesprek mogelijk is, zie ik verdwijnen; online of offline. Laatst zag ik deze cijfers en die vond ik beangstigend. Hierbij nog wat meer ongegeneerde reclame: www.digitalcaremanifes.to

ER: Wat zijn je bevindingen hierbij? Zijn er al resultaten?

FVB: Aangezien het toevoegen van informatie aan dat manifesto anoniem gebeurt (in tegenstelling tot sociale media), lijkt die informatie wat intuïtiever en vuriger. Die zweperige uitspraken vind ik erg boeiend en nodig. Ik ben erg blij te mogen meewerken aan een platform waar dat zweperig karakter naar voor komt.

ER: En tot slot, in mei 2021 wil je ook ingrijpen op onze facebook pagina’s? Wat mogen we daarvan verwachten?

FVB: Een website en browser-extensie met erg veel willekeur, noise en nonsens. Dat vind ik erg waardevol en daar hou ik van! Om af te sluiten zou ik graag nog een film aanraden: de verfilming van het boek 1984 van Orwell, dat in 1956 in zwart-wit uitgegeven werd, werd dit jaar heruitgegeven ingekleurd door artificieel intelligente algoritmes. De ingekleurde film is gratis te vinden op youtube.